Hyperlipidemie

Gerelateerde onderwerpen

Inleiding

Lipiden zijn vetten en worden hetzij geabsorbeerd uit voedels ofwel zijn ze gesyntehtiseerd door de lever. Triglyceriden (TG's) en cholesterol dragen het meest bij aan ziektes, hoewel alle lipiden fysiologisch gezien belangrijk zijn. De belangrijkste functie van TG's is om energie op te slaan in adipocytes en spiercellen. bestaat uit celmembranen, steroïden, galzuur en moleculen. Alle lipiden zijn hydrofoob en meestal onoplosbaar in bloed, zodat ze getransporteerd worden in hydrofiele, bolvormige structuren, genaamd lipoproteïnen. Deze bevatten oppervlakkige proteïnen (apoproteïnen of apolipoproteïnen) , die co-factor en ligands zijn voor "lipidprocessing enzymen". (zie tabel 1). Lipoproteïnen zijn verdeeld naar grootte en dichtheid (omschreven als de verhouding tussen lipiden en proteïnen) en zijn belangrijk omdat hoge niveaus van low densitit lipoproteïnen (LDL) en lage levels van high density lipoproteïnen (HDL) grote risicofactoren zijn voor atherosclerotische vaatafwijkingen.

Tabel 1
Belangrijke Apoproteïnen en Enzymen. Belangrijk voor Lipide Metabolisme Component Locatie Functie Apoproteïnen Apo A-I HDL Grootste component van een HDL-deeltje Apo A-II HDL Onbekend Apo B-100 VLDL, IDL, LDL, Lp(a) LDL receptor ligand Apo C-II Chylomicrons, VLDL, HDL LPL cofactor Apo E Chylomicrons, remnants, VLDL, HDL LDL receptor ligand Apo(a) Lp(a) Onbekend Enzymes ABCA1 In cellen Draagt bij aan cholesterol Transport naar membranen Tussen verschillende cellen CETP HDL Bemiddelt de overdracht Van cholesteryle esters Van HDL naar VLDL LCAT HDL Esterifies vrije cholesterol Voor transport in HDL ABCA1 = ATP-binding cassette transporter A1; apo = apoproteïne ; CETP = cholesteryle ester transfer protein; HDL = hoge-dichtheid lipoproteïnen; IDL = gemiddelde-dichtheid lipoproteïnen; LCAT = lecithin-cholesterol acyltransferase; LDL = lage-dichtheid lipoproteïnen; LPL = lipoproteïne lipase; Lp(a) = lipoprotein (a); VLDL = hele-lage-dichtheid lipoproteïnen.

Fysiologie

Gebreken in de synthese, processie en ontruiming van lipoproteïnen, kan leiden tot een opeenhoping van atherogenic lipiden in plasma en endothelium. Exogenous (dieet) lipide metabolisme: Meer dan 95% van de dieet lipiden zijn TGs; de rest zijn phospholipiden, vrije vetzuren (FFAs), cholesterol (aanwezig in eten als esterified cholesterol) en vet-oplosbare vitaminen. Dieet TGs worden verteerd in de maag en twaalfvingerige darm tot monoglycerides (MGs) en FFAs door maag-lipase, emulsification van krachtige maag peristalsis en lipase van de alvleesklier. Dieet cholesterol esters worden door dezelfde mechanismen gede-esterified tot vrij cholesterol. MGs, FFAs en vrij cholesterol zijn dan opgelost in de darm door galzuur micelles, die het doorstuurt naar de darm villi voor absorptie. Wanneer het geabsorbeerd is in de enterocyte, worden ze opnieuw samengevoegd tot TGs en verpakt met cholesterol tot chylomicrons, de grootste lipoproteïnen.

• Chylomicrons verplaatst TGs en cholesterol vanuit enterocytes door lymphatics in de circulatie. In de haarvaten van adipose en spierweefsel, activeert apoproteïne C-II (apo C-II) op de chylomicron endothelial lipoproteïne lipase (LPL) om 90% van chylomicron TG om te zetten in vetzuren en glycerol. Deze worden opgenomen bij adipocytes en spiercellen voor energiegebruik of â??opslag. Cholesterolrijke chylomicron restanten circuleren dan terug naar de lever, waar ze verdwijnen in een proces door apoproteïne E (apo E).
  
  
• Endogene lipidenmetabolisme: lipoproteïnen samengesteld door de lever transporteert endogenous TGs en cholesterol. Lipoproteïnen circuleren onafgebroken door het bloed totdat de TGs die ze bevatten zijn opgenomen door perifeer weefsel of de lipoproteïnen zelf zijn gezuiverd door de lever. Factoren die de synthese van hepatic lipoproteïnen stimuleren leiden over het algemeen tot een verhoogd plasma cholesterol en TG niveau.
  
  
• Very-low density lipoproteïnen (VLDL) bevat apoproteïne B-100 (apo B), zijn samengevoegd in de lever en transporteren TGs en cholesterol naar perifeer weefsel. VLDL is de manier waarop de lever de overmaat aan TGs die voortkomen uit plasma FFA en chylomicron restanten exporteert. VLDL synthese verbetert door verbeteringen in intrahepatic FFA, wat ook gebeurd met veel-vet dieten en wanneer een overmaat aan adipose weefsel FFAs direct in de circulatie loslaat (bij zwaarlijvigheid, ongecontroleerde diabetes mellitus). Apo C-II aan de VLDL oppervlakte activeert endothelial LPL om de TGs in FFAs en glycerol, die zijn opgenomen door cellen, af te breken.
  
  
• Gemiddelde-dichtheid lipoproteïnen (IDL) zijn het product van LPL verwerking van VLDL en chylomicrons. IDL zijn cholesterolrijke VLDL en chylomicron restanten die, of worden gezuiverd door de lever, of door hepatic lipase veranderen in LDL, wat apo B vasthoudt.
  
  
• Low-density lipoproteïnen (LDL), de producten van VLDL en IDL stofwisseling, zijn het meest cholesterolrijk van alle lipoproteïnen. 40 tot 60% van alle LDL zijn gezuiverd door de lever in een proces door apo B en hepatic LDL receptoren. De rest wordt opgenomen door hepatic LDL of nonhepatic non-LDL (scavenger) receptoren. Hepatic LDL receptoren zijn laag-geregeld bij de levering van cholesterol aan de lever door chylomicrons en door vermeerderde dieet verzadigde vetten. Ze kunnen omhoog-geregeld worden door verminderde dieet vet en cholesterol. Nonhepatic scavenger receptoren, meest opvallend op macrophages, nemen de overmaat van geoxideerde circulerende LDL op die niet verwerkt is door hepatic receptoren. Monocytes rijk geoxideerde LDL nemen plaats in de subendothelial ruimte en worden macrophages; deze macrophages nemen dan meer geoxideerde LDL op en vormen schuimcellen in atherosclerotic ruwe plekken. (zie link) Er zijn twee vormen LDL: grote drijvende en kleine dichte. Kleine, dichte LDL is vooral rijk aan cholesterol esters, samen met metabolische verstoringen zoals hypertriglyceridemia en insuline restanten, en vooral atherogenic. De vermeerderde atherogenicity van kleine, dichte LDL die voortkomen uit minder efficiente hepatic LDL receptoren binding, leiden tot een verlengde circulatie en blootstelling aan endothelium en vermeerderde oxidatie.
  
  
• Hight-density lipoproteïnen (HDL) zijn ingewijde cholesterolvrije lipoproteïnen die zijn aangemaakt in beide enterocytes en de lever. HDL metabolisme is complex, maar de belangrijkste rol van HDL is om cholesterol te verkrijgen van perifeer weefsel en andere lipoproteïnen en om het te verplaatsen naar daar waar het het hardst nodig is- andere cellen, andere lipoproteïnen (die cholesteyl ester overdracht proteïnen gebruiken [CETP]), en de lever (voor verschoning). Het voornaamste effect is anti-atherogenic. De uitstroming van vrij cholesterol uit cellen vindt plaats door de ATP-binding cassette transporter A1 (ABCA1), gecombineerd met apoproteïne A-I (apo A-I) levert dit ontluikende HDL op. Vrij cholesterol in ontluikend HDL wordt dan esterified door het enzyme licithin-cholesterol acyl transferase (LCAT), dit levert volledig ontwikkeld HDL op. HDL bloedlevels mogen niet volledig de omgekeerde cholesterol vervoering vertegenwoordigen.
  
  
• Lipoproteïne (a) [Lp(a)] is LDL dat apoproteïne (a) bevat, gekarakteriseerd door 5 cysteine-rijke regionen genaamd kringles. Een van deze regionen komt overeen met plasminogen en is “thought to” concurrerende belettende fibrinolysis en op deze manier vatbaar gemaakt voor thrombus. Lp (a) kan ook direct atherosclerosis bevorderen. De metabolische paden van Lp (a) aanmaak en verschoning zijn niet goed gekenmerkt, maar de niveaus van patiënten met diabetische nefropathie vergroten.

Bron

• J. Wass & S. Shalet. Oxford Textbook of Endocrinology 1st Ed. 2002. Oxford University Press.

• D.G. Gardner &D. Shoback. Greenspan's Basic & Clinical Endocrinology 8th Ed. 2007. McGraw-Hill.

• K.L. Becker, J.P. Bilezikian, W.J. Bremner, W. Hung, C.R. Kahn, L. Loriaux, E.S. Nylén, R.W. Rebar, G.L. Robertson& R.H. Snider. Principles and Practice of Endocrinology and Metabolism 3rd Ed. 2001. Lippincott Williams & Wilkins.

Laatste update: 12-12-2016